De Vlinder

• Geplaatst op 8 Augustus 2020
• Door De Vrolijke Engel
• Geplaatst in overlijden, transformatie, troost en herdenking, vlinder
• 11

De vlinder: symbool van transformatie en transcedentie.

De vlinder staat bekend als hét symbool voor transformatie. De vlinder wordt vaak gezien als boodschapper, die een teken van onze dierbare overledenen geeft.
Wat is het toch aan dit fragiele, maar prachtige insect dat ons zo sterk doet denken aan de vergankelijkheid van het leven en de transformatie naar onsterfelijkheid?
We hebben een aantal aspecten van de symboliek van de vlinder voor u uitgezocht.

Leven, dood en wedergeboorte

De vlinder is het ultieme symbool van leven, dood en wedergeboorte.
De rups kruipt over de grond, zich enkel bewust van datgene in zijn directe omgeving. Geen overzicht, geen verleden, en zeker geen zicht op wat de toekomst hem zal brengen. Volledig in het hier en nu bereidt hij zich onbewust voor op de lange weg die hij zal moeten gaan.

Dan eindigt het bestaan zoals hij dat tot nu toe kende. Er breekt een tijd van totale stilte aan.
De rups verandert in een cocon waarin hij een totale transformatie ondergaat. Hij wordt letterlijk afgebroken (de vorm van de rups verdwijnt bijna volledig) om opnieuw weer opgebouwd te worden. Deze transformatie vereist absolute rust en afzondering van de omgeving. Zonder de cocon die hem volledig omringt en beschermt is deze transformatie niet mogelijk. De rups is volledig op zichzelf aangewezen. Zonder enig besef van waar hij het voor doet, richt hij al zijn energie op deze zware beproeving. Geen besef van het waarom en geen zicht op wat het hem brengt. En toch is dat alles waar hij op dat moment voor leeft.

En dan is daar het nieuwe begin. Binnenin de cocon is de transformatie compleet. In het duister en de stilte is de rups aan zijn nieuwe leven begonnen. Pas op het moment dat hij daar zelf volledig aan toe is, breekt hij uit zijn cocon. Op het moment dat hij zijn vleugels uitslaat en de wereld in vliegt, weet hij pas waar hij het voor heeft gedaan.

De vlinder is geboren, gestorven en wedergeboren.

Chrysalis

Chrysalis is de engelse term voor de beschermende cocon waarin een rups zich ontwikkelt tot vlinder. 
Susan Lordi (de maakster van de bijzondere Willow Tree serie) heeft een prachtig beeldje ontworpen: "Willow Tree Chrysalis".
De titel is hierbij een metafoor voor de relatie tussen een moeder en haar tienerdochter. De liefde en bescherming van de moeder zorgt voor een veilige basis waarin het jonge meisje kan uitgroeien tot een zelfstandige vrouw. Het eerste instinct van de moeder is om haar kind te beschermen. Maar een groter geschenk is om liefde en vertrouwen te geven die haar dochter helpen de vleugels te vinden die haar laten vliegen. De nadruk ligt bij dit Willow Tree beeldje voornamelijk bij de dochter. Het is haar groei, haar transformatie, haar ontvouwen. Dit beeldje is een prachtig geschenk van een moeder voor haar dochter, om te laten weten dat ze haar in liefde loslaat, zodat ze de vrijheid voelt om altijd weer terug te mogen keren. 

Het symbool van de spirituele transformatie van de mens

De cyclus van de vlinder kan als metafoor voor de spirituele transformatie van de mens gezien worden. Een (spirituele) crisis hoeft niet het einde te betekenen. Het kan ons een mogelijkheid bieden om te groeien, om te transformeren. Hiervoor is vaak een periode van afzondering, van totale stilte nodig. Net zoals de cocon zorgt voor totale afzondering van de buitenwereld, zo hebben wij ook deze afzondering nodig om ons geheel op onszelf te kunnen richten, om ons zelf terug te vinden, of opnieuw te creëren. Pas als we helemaal op onszelf aangewezen zijn zonder afleidingen van buitenaf, kunnen we deze transformatie compleet maken. En als het zo ver is, zien we alles net als de vlinder vanuit een totaal ander perspectief. We vliegen hoog boven ons oude zelf uit en we hebben overzicht over alles wat we tot dat moment hebben meegemaakt en doorstaan. Pas op dat moment wordt alles helder en kunnen we zien waar het pad ons naartoe geleid heeft.

De Vlinder door tijd en ruimte

We vinden de vlinder als symbool terug in diverse culturen over de gehele wereld:

• De Azteken geloofden al dat een vlinder eigenlijk een dierbare overledene was, die hen kwam vertellen over de gelukzaligheid van het eeuwige leven. Zij gebruikten de vlinder ook om de zielen van verslagen krijgers uit te beelden.
• In China staat de vlinder voor onsterfelijkheid, en in Japan zijn het speciaal de witte vlinders die de zielen van overledenen symboliseren.
• Voor de Maori's was de vlinder het symbool voor de ziel.
• Voor de oude Grieken stond het woord 'psyche' voor zowel vlinder als voor ziel. Ook geloofden zijn dat iedere keer dat er een vlinder uit zijn cocon kruipt, er iemand wordt geboren.
• Voor de oude Grieken stond het woord 'psyche' voor zowel vlinder als voor ziel. Ook geloofden zijn dat iedere keer dat er een vlinder uit zijn cocon kruipt, er iemand wordt geboren.
• In Ierland was het gedurende de 17e eeuw verboden om een witte vlinder te doden, omdat deze de ziel van een overleden kind zou (kunnen) zijn.
• In het Christendom staat de vlinder symbool voor wedergeboorte. Op de grafstenen van de eerste Christenen werden vaak vlinders afgebeeld.
• De Katharen beschreven het proces van transformatie van het stoffelijk lichaam in het licht-lichaam als de metamorfose van rups tot vlinder.
• De Egyptenaren zagen een vlinder als symbool voor geluk. Er zijn in Egypte afbeeldingen van vlinders bekend van 3500 jaar oud.
• Ook in China en Japan staat de vlinder voor geluk. Vlinders gemaakt van de edelsteen jade, staan bekend als liefdessymbool.
• De Zuni, een Noord-Amerikaanse indianenstam, zien de vlinder als symbool voor vruchtbaarheid en de brenger van de zomer.
• In het hindoeïsme verbeelden vlinders het begrip wedergeboorte. Wanneer een mens overlijdt, gaat zijn ziel over in een ander lichaam. Het nieuwe lichaam neemt dan de goede of slechte karma mee uit het vorige leven. Na verschillende reïncarnaties kan iemand uiteindelijk Nirwana bereiken, een staat van verlichting en geluk.

Vlinder als symbool bij troost en herdenking

Om alle bovenstaande redenen wordt de vlinder vaak gebruikt als symbool bij troost en herdenking. 
De vlinder symboliseert de overgang van leven naar dood en dat de dood niet altijd het einde betekent, maar een nieuw begin, een transformatie. 

Een voorbeeld hiervan is het prachtige Willow Tree beeldje Angel of Freedom: een engeltje dat op het punt staat om een vlinder weg te laten vliegen.
Het loslaten van de vlinder staat in dit geval voor het loslaten van een dierbare. En door los te laten, geef je iemand de vrijheid. De vrijheid om door te gaan, om het volgende pad te volgen. Maar door iemand los te laten, geef je diegene ook de kans om juist bij je te blijven. Niet fysiek, maar altijd in gedachten. Bij je houden door los te laten....
En dat is soms het aller moeilijkste wat er is. Maar de vlinder helpt je eraan herinneren dat loslaten niet hetzelfde is als vergeten. Het lichaam is er wellicht niet meer, maar de ziel zal altijd blijven. Door tijd en ruimte heen.

Soms kunnen we helaas niet fysiek bij iemand aanwezig zijn in moeilijke tijden zoals bijvoorbeeld een overlijden of herdenking. Maar we willen dan natuurlijk wel heel graag laten weten dat we aan iemand denken en er toch door diegene willen zijn. In dat geval kan een kaartje een mooie manier zijn om de ander te laten weten dat hij of zij er niet alleen voor staat en dat er aan hem of haar gedacht wordt. 

De Vrolijke Engel verkoopt prachtige handgemaakte vlinder kaarten om iemand sterkte te wensen bij een overlijden. Dit zijn bijzondere kaarten om iemand te laten weten dat u aan hem of haar denkt.

Hier vindt u diverse andere vlinders in de vorm van prachtige aandenkens en troostgeschenkjes.

Vlinders in je buik

Maar vlinders staan niet alleen symbool voor dood en wedergeboorte. Ze worden ook geassocieerd met iets heel anders: Verliefdheid!
Denk je aan verliefdheid, dan denk je aan vlinders in je buik. Dat gekke gevoel dat je kan krijgen als je alleen al aan iemand dénkt!
Maar hoe zit dat nu precies met die 'vlinders in je buik'?

Verliefdheid, vlinders in je buik, het klinkt zo romantisch. Maar hoewel ze lijken te ontstaan vanuit passie en aantrekkingskracht, hebben die vlinders in je buik eigenlijk gewoon een biologische verklaring en zijn het niets meer en niets minder dan, sorry.... chemicaliën. Hormonen, om precies te zijn. En daarmee wordt ook gelijk de term 'chemie met elkaar hebben' een stuk duidelijker.

Stress & verliefdheid

Als je tot over je oren verliefd bent, worden je hersenen actiever. Het gevolg: er komen allerlei hormonen vrij. Een van die hormonen is noradrenaline, die op zijn beurt adrenaline aanmaakt in de hersenen. Je weet wel, dat hormoon dat vrijkomt bij stress. En laat nu precies datzelfde hormoon invloed hebben op die rondvliegende vlinders. En dat verklaart ook wel een beetje het volgende. Want verliefdheid is natuurlijk leuk, maar stiekem ook best een beetje stressvol. Toch? 
“Vindt hij me wel leuk? Belt hij nog wel een keer? Heb ik me niet voor gek gezet? Is hij wel eerlijk?” Zo veel dingen om je druk over te maken en die best wat stress opleveren. Niet zo vreemd, als je bedenkt dat het gevoel van die 'vlinders in je buik' veroorzaakt worden door hetzelfde hormoon dat voor stress zorgt ;-)

Vechten of vluchten?

Een bibberige sensatie

Hoe leuk het idee ook is, vlinders zitten eigenlijk niet in je buik, maar in je brein:
Normaal gesproken stroomt er veel bloed naar de buik, dat is nodig voor o.a. de spijsvertering. Bij heftige emoties wordt de spijsvertering echter op een laag pitje gezet door het hormoon adrenaline. Het bloed is dan namelijk harder nodig voor andere organen, zoals je hart en longen. De bloedtoevoer stokt, de maagspieren verslappen. Dat wordt meteen doorgeseind naar de hersenen. 

Heel cru gezegd zijn vlinders in je buik dus eigenlijk precies hetzelfde als, laten we zeggen een knoop in je maag als je zenuwachtig bent, of een gevoel van onrust als je denkt dat er gevaar dreigt. Maar omdat je in dit geval deze reactie krijgt als je aan die ene leuke jongen of aan dat super lieve meisje denkt, voelt het als een aangename sensatie. Maar sta je op het punt om een moeilijk gesprek in te gaan of weet je dat je een vervelend bericht gaat krijgen? Dan voel je precies diezelfde vlinders in je buik. Alleen associeer je dat kriebelige gevoel dan met een negatieve situatie en noem je het een knoop in je maag. Dus tja.... stress, spanning, zenuwen, verliefdheid, het is allemaal één pot nat....
Zoals men dan zegt: What's in a name? ;-)

Wist u dat...

The butterfly effect

"De vleugelslag van een vlinder in Brazilië zou maanden later een orkaan in Texas kunnen veroorzaken”.

Met die bewering werd de Amerikaanse wiskundige en meteoroloog Edward Lorenz in 1961 bekend.
Het vlindereffect (butterfly effect in het Engels) is een term die een belangrijke rol speelt in de chaostheorie: Kleine afwijkingen in uitgangswaarden binnen complexe 'chaotische systemen' (weer, beurs, dagelijks leven, etc.) kunnen tot enorme verschillen leiden. En iets simpeler gezegd: Een kleine verandering kan een groot verschil in effect veroorzaken.  

Oké, dat de vleugelslag van een vlinder in Brazilië maanden later een orkaan in Texas kan veroorzaken is natuurlijk een metafoor. De vleugelslag van een vlinder heeft echt niet genoeg impact om daadwerkelijk een orkaan te veroorzaken. Als een vlinder met zijn vleugels slaat verdampt het effect al snel omdat de impact van de vleugelslag relatief zwak is ten opzichte van de overige omgevingsfactoren. Maar de mooie metafoor van Lorenz blijft toch een veelgebruikte metafoor, die inmiddels ook wel vaak in de psychologie wordt gebruikt, zowel in positieve als in negatieve zin. Als het gaat om trauma's bijvoorbeeld, dan kunnen nare gebeurtenissen uit het verleden nog steeds groot effect hebben op generaties van nu.

Maar ook op iets kleinere schaal; maak je een rotopmerking tegen iemand dan kan de ander dat een onzeker gevoel geven. Dit onzekere gevoel zorgt ervoor dat hij niet goed in zijn vel zit en dit bijvoorbeeld afreageert op een collega. De sfeer tussen de twee kan hieronder lijden, waardoor samenwerking niet lekker meer loopt. Een belangrijk project kan hierdoor verkeerd aflopen. Ook dit komt de sfeer niet ten goede waardoor zaken steeds verder escaleren. Uiteindelijk kan die ene rotopmerking leiden tot bijvoorbeeld ontslag op het werk. 

Natuurlijk is dit een extreem voorbeeld, maar feit blijft dat één enkele opmerking meer teweeg kan brengen dan van te voren wellicht de bedoeling was.

Maar ook in positieve zin kan één enkele (kleine) reactie een steeds groter wordend effect veroorzaken. Een complimentje kan ervoor zorgen dat iemand tóch voor die ene sollicatie, date, uitdaging, etc durft te gaan. Dit kan leiden tot mooie kansen en nieuwe mogelijkheden die anders aan diegene voorbij waren gegaan. 

Kies je woorden dus wijs en wees je bewust van je daden. Want je weet nooit welk effect een kleine handeling of opmerking kan hebben.....

Vlinder feitjes:

* Vlinders kunnen niet vliegen als hun lichaamstemperatuur minder dan 30 graden is.
* Vlinderogen bestaan uit 6.000 lenzen en kunnen ultraviolet licht zien.
* Vlinders bestaan al zo'n 225 miljoen jaar.

David vs. Goliath

De Koningin Alexandra's Vogelvlinder en de Western Pygmy-Blue zijn absoluut de David en de Goliath onder de vlinders.
De Western Pygmy-Blue is met ca. 12 mm spanwijdte de kleinste (nu levende) vlinder ter wereld.

De Koningin Alexandra's Vogelvlinder is de grootste vlinder te wereld. Het vrouwtje kan een vleugelwijdte van maar liefst 31 cm halen. 
Deze bijzondere vlinder komt maar op 1 plek op aarde voor: In een stuk bos van 100 km2 in de Popendetta Vallei in het zuidoosten van Papua Guinea. 

Kortom, vlinders zijn niet alleen prachtig om te zien, ze spreken ook nog eens tot de verbeelding.
Hun bijzondere metamorfose van rups naar vlinder zorgt ervoor dat ze een dankbaar onderwerp zijn voor symboliek en veelvuldig gebruikt worden in kunst en literatuur.
We hopen dat we u een mooi overzicht en een klein beetje inzicht hebben kunnen geven over achtergrond van deze symboliek.